De herziening van het Gemeenschappelijke Standpunt van de EU inzake wapenexport

Op 16 december 2019 werden de besluiten van de tweede review van het EU Gemeenschappelijk Standpunt voor de controle op de uitvoer van militaire goederen en technologie formeel aangenomen.  Wat waren nu de resultaten van deze review? En wat mogen we in de toekomst verwachten van de lidstaten op het vlak van convergentie in exportcontrole van wapens?

Onze onderzoeker Diederik Cops formuleerde een aantal antwoorden op een webinar georganiseerd door Saferworld en de Europese Dienst voor Extern Optreden (EEAS).

Hieronder leest u in het kort zijn conclusies.  Klik hier voor de integrale Engelstalige versie en lees deze  policy brief voor nog meer achtergrond.

Allereerst stelt Diederik Cops vast dat de Europese Raad vasthoudt aan zijn voornemen om wapenexportregels te harmoniseren en de controle erop te verstrengen. Maar welke wijzigingen aan het Gemeenschappelijk Standpunt en de Handleiding werden er daartoe tijdens dit reviewproces aangebracht?

Op het vlak van transparantie en informatiedeling worden er – alvast op papier – stappen vooruit gezet wat betreft de leesbaarheid (er komt binnenkort een online data platform), de tijdigheid (30 juni wordt een deadline voor de lidstaten om hun gegevens door te geven) en de uniformiteit en de volledigheid van de gegevens die lidstaten doorgeven.

Transparantie en informatiedeling alleen leiden echter niet automatisch tot de noodzakelijke convergentie.  Daarvoor zijn concrete stappen vooruit en een versterking van de criteria in het Gemeenschappelijk Standpunt nodig.  Het valt op dat deze zaken ontbreken in de besluiten van de Raad.

Er zijn nu twee toekomstscenario’s mogelijk.

1. Het idee van Europese convergentie wordt uitgehold.  Nu al valt op dat vredesbewegingen en regeringen een zekere weerstand hebben om tot een Europees standpunt te komen, omdat ze beseffen dat zo’n gedeeld Europese benadering bijna onmogelijk te bereiken valt. Dit zou,  ook omwille van het groeiend belang van Europese defensiesamenwerking, kunnen leiden tot meer ad-hoc of multilaterale overeenkomsten tussen enkele lidstaten wat betreft wapenuitvoer waardoor het Gemeenschappelijk Standpunt minder relevant wordt.
2. Het is echter ook mogelijk dat de Europese Commissie zich – in het kader van het Europese Defensie Fonds –meer zal profileren op het domein van wapenexportcontrole.  Hoewel er juridisch debat over bestaat, is het mogelijk dat de Europese Commissie – die exclusief bevoegd is voor handel – een uniformisering van het wapenexportbeleid zal aangrijpen om zijn rol te vergroten. In dat supranationale streven zou de Commissie wel eens machtige bondgenoten kunnen vinden in de defensie-industrie enerzijds en het Europees Parlement anderzijds.

In beide scenario’s zal COARM als een infopunt blijven functioneren wat betreft geweigerde wapenexporten.  COARM zal ook een discussieplaats blijven om het beleid van lidstaten te bediscussiëren. Het blijft echter belangrijk dat COARM verdergaat dan de officiële posities van lidstaten.   Daartoe openen de conclusies van de Raad de deur.  Zo voorziet het Gemeenschappelijk Standpunt nu de mogelijkheid voor lidstaten “om mogelijke maatregelen

Datum: 06/10/2020