Het Vlaams Vredesinstituut is een onafhankelijk
instituut voor vredesonderzoek bij het Vlaams Parlement.

Geopolitieke spanningen maken mijnenveld van exportcontrole van Vlaamse elektronica en spitstechnologie

20/03/2023

Op dinsdag 21 maart 2023 wijdt de commissie Buitenlands Beleid van het Vlaams Parlement een hoorzitting aan de verbetering van de controle op dual-use-goederen. Die goederen (ook goederen voor tweeërlei gebruik genoemd) zijn goederen of technologieën die zowel voor civiel als militair gebruik kunnen worden ingezet. Naarmate de grens tussen civiele en militaire technologieën steeds vager en de geopolitieke situatie instabieler wordt, komen bepaalde types elektronica (bijvoorbeeld civiele drones, radarzenders, ruimtevaarttechnologie, en infraroodcamera’s) maar ook opkomende technologieën (cyber surveillance technologieën, semiconductoren, 3D-printing en artificiële intelligentie…) steeds nadrukkelijker in het vizier van de controlediensten. Dat blijkt uit een nieuwe analyse van het Vlaams Vredesinstituut.

Het oorspronkelijke doel van de dual-use­-regelgeving was om transfers van goederen en technologieën naar illegale programma’s voor massavernietigings­wapens te voorkomen. Nucleaire splijtstoffen, chemica­liën, virussen en productieapparatuur worden daarom al decennialang gecontroleerd. De Vlaamse overheid publiceert, als een van weinig overheden, systematisch informatie over uitgereikte en geweigerde vergunningen voor de uitvoer van dual-use-goederen. Daardoor kunnen we evoluties in de aard en omvang van de handel in dual-use-goederen vanuit het Vlaams Gewest in beeld brengen. Zo blijkt uit een analyse van de cijfers van de laatste 10 jaar dat het aandeel van bijvoorbeeld nucleaire goederen afneemt terwijl dat van bijvoorbeeld elektronica, telecommunicatiesensoren en lasers spectaculair toeneemt.

Diederik Cops, onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut: “Analyses van Russische en Iraanse militaire systemen in Oekraïne tonen aan dat quasi alle onderzochte systemen – drones, raketten en missielen – een groot aantal kritische componenten bevatten die in de Verenigde Staten en diverse Europese lidstaten, veelal door civiele bedrijven, geproduceerd werden. Het merendeel van deze componenten bleek bovendien nog maar zeer recent, in 2020 en 2021, geproduceerd te zijn. Europese controlediensten, en dus ook de Vlaamse, moeten daarom vandaag extra waakzaam zijn. “

Uit de analyse blijkt verder dat de Vlaamse overheid de laatste 10 jaar 169 vergunningen weigerde. Daarbij valt op dat de tien geweigerde vergunningen met de hoogste waarde (in totaal 250 miljoen euro of ongeveer 85% van de totale geweigerde uitvoer) Rusland of China als land van eindgebruik hadden. Maar ook naar Israël, Turkije, Pakistan, India en Iran werden vergunningen geweigerd.

“De Vlaamse overheid hield de voorbij 10 jaar de export van een heel uiteenlopend gamma goederen tegen; isostatische persen, elektronica maar ook bijvoorbeeld belangrijke bestellingen van infraroodcamera’s. Mogelijke mensenrechtenschendingen, maar toch vooral twijfels over eindgebruik van deze goederen, speelden een rol. Gesofisticeerde afwendingsroutes – met bijvoorbeeld Hongkong als draaischijf naar gevoelige toepassingen of bestemmingen –  maken daarbij een zorgvuldige afweging van mogelijke risico’s steeds  moeilijker. Er moet dus extra geïnvesteerd worden in de controlediensten. Maar ook de betrokken bedrijven moeten zich erg bewust zijn van de risico’s”, aldus Diederik Cops.