Dit opiniestuk van de hand van directeur Nils Duquet verscheen op de internationale Dag van de Vrede op 21 september 2022 bij De Morgen in de krant & online.
Sinds februari doet een grootschalig gewapend conflict het Europese democratische samenlevingsmodel daveren op zijn grondvesten. Volgehouden Europese solidariteit is dan uiteraard nodig. Tegelijkertijd zouden Vlaamse beleidsmakers dit moment – zeker vandaag op de Internationale Dag van de Vrede – moeten aangrijpen om in concrete dossiers werk te maken van vrede. Zelfs als dat moeilijk en controversieel is.
Vlaanderen heeft in Europa – sinds de loopgraven en gasaanvallen van Wereldoorlog I – een unieke stem als vredesregio. Maar durft Vlaanderen ook in te zetten op vrede en verzoening nu de wereld om ons heen, om begrijpelijke redenen, vooral bezig lijkt met een nieuw Oekraïens offensief of een volgende wapenlevering?
Het conflict in Oekraïne moet ons allereerst doen beseffen wat er op het spel staat als we de uitvoer van strategische goederen onvoldoende opvolgen. Vlaanderen, sinds 2003 bevoegd voor de controle op de uitvoer van de eigen defensiegerelateerde goederen, heeft omwille van de aanwezigheid van betekenisvolle, hoogtechnologische bedrijven en onderzoeksinstellingen een belangrijke verantwoordelijkheid. Sommige technologie of goederen die hier bedacht en verkocht worden, zijn cruciaal voor wie met de geavanceerde middelen van vandaag oorlog voert. Een goede wapenexportcontrole is dus geen luxe; het is essentieel in de zoektocht naar internationale vrede en veiligheid. Daarom moeten we ons durven afvragen of de Vlaamse definitie van te monitoren ‘defensiegerelateerde uitvoer’ nog wel aansluit bij de realiteit. Het voorbeeld van Barco-beeldschermen, die ongecontroleerd in Russisch luchtafweergeschut ingebouwd werden, illustreert dat de uitdaging om Vlaamse goederen uit de verkeerde handen te houden nu al reëel is.
Even reëel is het gevaar dat de Vlaamse overheid, nu er via nieuwe federale mechanismen en internationale samenwerkingen enorme investeringen in defensie gepland worden, de mogelijkheden verliest om een eigen beleid rond defensiegerelateerde goederen te voeren. Op federaal en Europees niveau worden in ijltempo militaire investeringsplannen opgemaakt. Zo klopte de federale regering afgelopen vrijdag (17 september 2022, n.v.d.r.) nog een nieuwe ‘Defensie, Industrie en Research Strategie’ af. Dergelijke plannen kunnen leiden tot verstrekkende engagementen. Een grondige parlementaire denkoefening over de gevolgen ervan en over het Vlaamse wapenhandeldecreet is daarom dringend nodig.
Die denkoefening kan een hernieuwd elan geven aan Vlaanderen als motor voor vrede op het Europese continent. Daarbij mogen ook andere exclusieve Vlaamse bevoegdheden, zoals onderwijs, jeugd, media of cultuur, niet uit het oog verloren worden. Ook dat zijn cruciale hefbomen voor een betere weerbaarheid tegen oorlog en geweld die passen in een moedige visie op conflictpreventie en verzoening. Als Vlaanderen geloofwaardig wil blijven als vredesregio moet het die visie vandaag al durven voor te bereiden. Zelfs als het applaus ervoor nog even uitblijft.