In 2003 besliste de toenmalige Belgische Regering om de bevoegdheid voor de controle op buitenlandse wapenhandel toe te wijzen aan de gewesten. Het federale niveau bleef enkel bevoegd voor handel in militair materieel met betrekking tot het leger en de politie. België werd daarmee een unicum in Europa en de wereld. Het Vlaams Vredesinstituut heeft voor het eerst sinds die regionalisering een stand van zaken opgemaakt van de Belgische wapenexport in zijn geheel. Dat is niet onbelangrijk in het licht van het Belgische buitenlands beleid in het algemeen, en de positie van ons land binnen de EU in het bijzonder. De analyse van het Vredesinstituut schetst een algemeen beeld en brengt een aantal opmerkelijke verschillen aan het licht tussen het Vlaams, Waals en Brussels Gewest.
Jaarlijks 1 miljard euro aan vergunningen voor Belgische wapenexport
De afgelopen vijf jaar werden voor meer dan 4,5 miljard euro exportlicenties voor wapens uitgereikt door de Belgische gewesten. Na de regionalisering in 2003 schommelde de omvang van de Belgische vergunde wapenexport sterk. Een sterke daling in 2004-2005 werd gevolgd door een al even spectaculaire stijging in het daaropvolgende jaar. In 2007, net als in 2006, was de vergunde Belgische wapenexport goed voor meer dan 1 miljard euro. Daarmee is België een subtopper in de Europese ranglijst, net na Zweden, maar vóór Nederland.
Wallonië nam in 2007 het grootste deel van die 1 miljard voor zijn rekening (62%). Vlaanderen stond in voor ongeveer een kwart van de vergunde wapenexport (27%), het Belgisch leger voor een tiende (10%). Wapenexport vanuit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest was beperkt (1%). Die verdeling weerspiegelt in grote lijnen de verhoudingen sinds de regionalisering: de Waalse vergunde wapenexport is traditioneel een stuk groter dan die van Vlaanderen.
Kleine en lichte wapens zijn het belangrijkste Belgische militaire exportproduct
Kleine en lichte wapens zijn het belangrijkste Belgische militair exportproduct (31%), maar de wapenexport bestaat ook in grote mate uit (onderdelen voor) militaire vliegtuigen en voertuigen, bommen en andere zware ontploffingsmechanismen, munitie, militaire elektronica en visualisatieschermen.
Het belangrijkste bestemmingsland van de Belgische wapenexport is zonder twijfel de Verenigde Staten (30%), maar ook naar
Saoedi-Arabië, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk werd de afgelopen vijf jaar voor grote sommen aan militair
materieel geëxporteerd.
De Belgische wapenexport heeft verschillende gezichten
Wat betreft bestemming en aard van het geëxporteerde militair materieel, bestaan opvallende verschillen tussen de verschillende gewesten. De Vlaamse defensiegerelateerde industrie richt zich met zijn hoogtechnologische componenten (zoals beeldschermen, nachtkijkers en elektronica) vooral op de industrie in Europa, Noord-Amerika en de geïndustrialiseerde landen in het Verre Oosten.
De Waalse defensiegerelateerde industrie richt zich daarentegen vooral op de ‘traditionele’ defensieproducten, bijvoorbeeld
vuurwapens, granaten en munitie. Die worden geëxporteerd naar de Verenigde Staten, maar ook naar EU-lidstaten en landen
uit het Midden-Oosten, vooral Saoedi-Arabië. Opmerkelijk is dat een aantal belangrijke Waalse defensiebedrijven, bijvoorbeeld
FN-Herstal, geheel of gedeeltelijk in handen zijn van het Waals Gewest.
De wapenexport vanuit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bestaat vooral uit vliegtuigonderdelen, bestemd voor de industrie
en buitenlandse krijgsmachten in het Midden-Oosten en de rest van Azië.
De federale wapenexport heeft bijna uitsluitend betrekking op vergunningen aangevraagd door het Belgische leger voor
goederen zoals voer-, vlieg- en vaartuigen, machinegeweren, zendtoestellen en uitrustingsgoederen. Deze militaire goederen
zijn bestemd voor Europese partnerlanden, maar ook voor landen uit het Midden-Oosten.
Informatieleemte opgevuld
In zijn achtergrondnota ‘De Belgische wapenexport vijf jaar na de regionalisering’ schetst het Vredesinstituut voor het eerst
sinds 2003 een beeld van de Belgische wapenexport in zijn geheel. Dat is niet onbelangrijk in het licht van het Belgische
buitenlands beleid in het algemeen, en de positie van ons land binnen de EU in het bijzonder. Wapenhandel is immers een
thema dat meer en meer door de internationale en Europese agenda wordt bepaald. Een gedegen analyse van de Belgische
wapenexport vult een leemte in de beschikbare informatie en kan het beleid en parlementaire controle ter zake informeren.