In 2018 klaagde de Douane drie Vlaamse bedrijven aan wegens de illegale uitvoer naar Syrië van onder andere isopropanol. Dat is bruikbaar voor de aanmaak van het zenuwsgas Sarin. De bedrijven werden zowel in de correctionele rechtbank als in beroep schuldig bevonden. Maar de veroordeling werd in 2020 verbroken door het Hof van Cassatie omdat het juridische kluwen van doorverwijzingen in de regelgeving problematisch bleek. Met een nieuw rapport, advies en een seminarie op 17 februari wil het Vlaams Vredesinstituut mee richting geven aan een beter toezicht op de uitvoer van chemische en biologische dual-use- goederen – en technologie.
België is de op twee na grootste EU-exporteur van chemische producten naar niet-EU landen, na Duitsland en Ierland. Het grootste gedeelte van deze Belgische export wordt vanuit Vlaanderen gerealiseerd. Chemische en biologische dual-use goederen zijn vrijwel steeds bestemd voor een legitiem civiel gebruik. Slechts in uitzonderlijke gevallen worden ze gebruikt in militaire toepassingen. Daarom verschilt het controlesysteem sterk van dat voor de buitenlandse handel in conventionele militaire goederen. Er wordt ook apart gerapporteerd over uitgereikte en geweigerde dual use vergunningen.
Diederik Cops, onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut: “Vlaanderen is een van de belangrijkste spelers in de Europese chemische sector. Toch kunnen sommige flagrante inbreuken op de regelgeving rond dual-use goederen hier nog steeds niet gesanctioneerd worden omwille van juridische lacunes. Daarom moet Vlaanderen samen met de federale overheden dringend werk maken van een nieuw, juridisch sluitend handhavings- en sanctioneringssysteem.”
Op basis van een nieuw onderzoeksrapport naar de biologische en chemisch dual use sector in Vlaanderen dringt het Vlaams Vredesinstituut er bovendien op aan dat Vlaanderen een eigen dual-use decreet zou aannemen om een Vlaamse handhavingscapaciteit met administratieve sanctiemogelijkheid uit te kunnen bouwen. Daartoe moet de dienst Controle Strategische Goederen (dCSG) wel versterkt worden. Ook de samenwerking met federale douane en met veiligheids-, inlichtingen-, opsporings- en vervolgingsdiensten moet beter.
Verder legt de nieuwe, Europese Dual Use Verordening een grotere nadruk op de rol van wetenschappelijk onderzoek in de proliferatie van massavernietigingswapens. Naast logistieke spelers, grote multinationals en KMO’s maken immers ook start-ups, spin-offs en (universitaire) onderzoeksgroepen deel uit van de Vlaamse chemische dual-use sector.
“De voorbije jaren werden zeer weinig vergunningen uitgereikt voor technologietransfers vanuit Vlaanderen. Tussen 2007 en 2020 ging het over drie vergunningen. Tegelijkertijd tonen diverse buitenlandse voorbeelden dat onderzoeksinstellingen en individuele onderzoekers wel effectief vervolgd en veroordeeld kunnen worden voor inbreuken op de exportcontrolewetgeving. Het volstaat dus niet om producerende of logistieke bedrijven beter te sensibiliseren, ook onderzoekers moeten beter op de hoogte zijn van hun verplichtingen”, aldus Diederik Cops.