Het Vlaams Vredesinstituut is een onafhankelijk
instituut voor vredesonderzoek bij het Vlaams Parlement.

Groeiende Vlaamse defensiegerelateerde sector staat voor nieuwe uitdagingen op het vlak van controle

21/06/2022

Voor het Vlaams Vredesinstituut is het opvolgen van het eindgebruik van defensiegerelateerde goederen uit Vlaanderen cruciaal   Nieuwe voorbeelden zoals het gebruik, mogelijk zelfs in Oekraïne, van Vlaamse Barco-beeldschermen in Russische Pantsir-S1 luchtverdedigingssystemen, bewijzen hoe belangrijk het blijft om Vlaamse, defensiegerelateerde goederen scherp te monitoren. In een nieuw rapport – De defensiegerelateerde industrie in Vlaanderen: doorlichting van een sector op scherpneemt het Vlaams Vredesinstituut de volledige sector onder de loep. De belangrijkste conclusies: De Vlaamse defensiegerelateerde sector staat op een kantelpunt en blijkt heel wat groter en diverser dan uit de vergunde wapenexport kan worden afgeleid.

 Vlaanderen is sinds 2003 bevoegd voor de controle op de buitenlandse handel in strategische goederen.  Maar de uitvoer van heel wat Vlaamse goederen en technologie bestemd voor defensie wordt vandaag niet door Vlaanderen gecontroleerd. Transfers naar Nederland maar ook binnen België, zoals bijvoorbeeld bij de participatie aan het project van de F-35’s, waarbij de onderdelen geproduceerd worden in Vlaamse bedrijven en de assemblage bij het Waalse Sonaca gebeurt, worden niet door Vlaanderen gecontroleerd. Tenslotte zijn er heel wat goederen of technologieën die bestemd zijn voor gebruik in militaire toepassingen maar toch als niet-vergunningsplichtig door de Vlaamse overheid beschouwd worden.

Diederik Cops, onderzoeker van het Vlaams Vredesinstituut:Het bepalen of goederen of technologieën ‘specifiek aangepast of ontwikkeld zijn voor militair gebruik’ en dus vergunningsplichtig zijn is een grote uitdaging. Het voorbeeld van Barco-beeldschermen, die ongecontroleerd in Russisch Pantsir-luchtafweergeschut ingebouwd werden, illustreert dat deze uitdaging nu al reëel is voor bestaande Vlaamse producten.  Door technologische ontwikkelingen wordt deze uitdaging wellicht alleen maar groter.”

Hoogtechnologische sectoren zoals robotica, artificiële intelligentie, biotechnologie, kwantumcomputing, ruimtevaart en cyberveiligheid worden steeds belangrijker in militaire toepassingen. Verschillende initiatieven op dit vlak – het Europees Defensie Fonds, de Europese Defensie Innovatiehub, het NAVO-Innovatiefonds…– raakten bovendien door de geopolitieke situatie in een stroomversnelling.  We verwachten dat de defensiegerelateerde sector in Vlaanderen – mede ook door de geplande investeringen van het Belgisch leger – verder zal groeien en dat in de nabije toekomst potentieel heel wat snel innoverende civiele Vlaamse bedrijven en onderzoeksinstellingen relevant worden voor militaire toepassingen.

Met name wanneer Vlaamse bedrijven instappen in langlopende internationale projecten is het lastig om het eindgebruik van goederen en technologieën in te schatten en blijvend in beeld te krijgen en te controleren. Nu de potentiële verdiensten én de verwevenheid tussen civiele en militaire industrie steeds groter worden, moeten we extra aandachtig zijn voor verantwoordelijk onderzoek en innovatie en eventuele misbruiken en gevaren van nieuwe en toekomstige technologieën.” aldus Diederik Cops.