De duidelijke daling van dodelijk vuurwapengeweld in de EU is sinds 2012 stil gevallen en sommige landen – zoals Zweden – kampen zelfs met een stijging. Een wapenwedloop onder drugscriminelen en de toegenomen illegale beschikbaarheid van vuurwapens kunnen leiden tot meer crimineel en zelfs terroristisch wapengeweld. Dat blijkt uit Project TARGET, een nieuwe, omvangrijke Europese studie die het Vlaams Vredesinstituut coördineerde.
Met Project TARGET zorgt het Vlaams Vredesinstituut, in opdracht van de Europese Commissie en in samenwerking met de Universiteit Leiden, Europol en andere Europese partners, voor de allereerste referentiestudie naar de impact van illegale wapenhandel op vuurwapengeweld in Europa. Dat was hoognodig, zeker nu beleidsmakers uit verschillende Europese landen koortsachtig op zoek zijn naar beleidsantwoorden op schietpartijen en verontrustende evoluties in de illegale vuurwapenhandel.
Aan de hand van tientallen voorbeelden, uit België en heel Europa, brengt Project TARGET onder meer in beeld hoe een constante stroom van goedkope wapens de illegale markt van vuurwapens ingrijpend transformeert en mogelijk winstgevender maakt. Vaak gaat het om een toevloed van omgebouwde of gereactiveerde wapens, die vanuit Centraal en Oost Europa, Turkije of via postpakketten met onderdelen uit de VS in de verkeerde handen belanden. Maar ook 3D-printing lijkt steeds belangrijker te worden. Vorige maand rolde de Nederlandse Politie nog een clandestiene werkplaats op, waar op dat moment negen 3D-printers onderdelen van vuurwapens aan het printen waren. Verder slagen criminelen er ook steeds beter in om via het internet – al dan niet op het zogenaamde Dark Web – wapens te verwerven.
Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut: “Illegaal een vuurwapen aanschaffen kan steeds makkelijker en dichter bij huis, zo blijkt uit ons onderzoek. Zelfs voor kleinere criminelen is het aanbod vaker dan vroeger voldoende groot om zich te bewapenen. Bovendien wordt de onderlinge concurrentie tussen drugscriminelen steeds heviger. Dat zet een wapenwedloop in gang waarbij er naar nog zwaardere wapens gegrepen wordt door wie hoger op de ladder staat. Ook de vraag naar echte oorlogswapens, vaak uit de Balkan, stijgt daardoor.”
Drugscriminaliteit en het eraan gerelateerde wapengeweld loopt als een rode draad doorheen het onderzoek. Maar er is ook aandacht voor huiselijk geweld en voor de de impact van illegale wapenhandel op terrorisme. Geen overbodige luxe, zo bleek bijvoorbeeld in 2015. Toen gebruikte een terrorist bij de aanslag op de Hypercacher-supermarkt in Frankrijk meerdere, omgebouwde wapens uit Slovakije die hij via Belgische connecties illegaal kon verwerven.
“Illegale vuurwapenhandel is zelden een nationale beleidsprioriteit. Toch kan de maatschappelijke impact van het geweld dat het met zich meebrengt bijzonder plots en ontwrichtend zijn. Binnen de EU wordt er daarom gewerkt aan een structurele, proactieve aanpak. Maar voor heel wat blinde vlekken en probleemgebieden is meer capaciteit, informatiedeling, onderzoek en sluitende regelgeving nodig. Dit rapport is daarvoor een eerste puzzelstuk,” aldus Nils Duquet.