Dit opiniestuk van de hand van Nils Duquet werd eerder gepubliceerd op Knack.be
Wie in de huidige, loodzware geopolitieke tijden pleit voor vrede, wordt makkelijk weggezet als idealistische wereldverbeteraar. Meer zelfs, een te intense focus op vrede in Europa zou er mee de oorzaak van zijn dat Rusland Oekraïne kon binnenvallen.
Het is inderdaad niet evident om met een open geest na te denken over vrede wanneer een oorlog in Europa ons dagelijks confronteert met bruut geweld, wreedheid en vernieling. Toch moet nadenken over en keihard weken aan vrede nu een prioriteit zijn. Dat doen we best op een genuanceerde manier, zonder dogma’s. Vrede laat zich immers niet vangen in een eenduidige definitie of slogan. Aan de ene kant van het vredesspectrum vinden we hen die vrede gelijk stellen met pacifisme, een ten alle tijde en in alle omstandigheden afwijzen van geweld. Aan de andere kant staan zij die aanvaarden dat in uitzonderlijke omstandigheden wapens en geweld (en het monopolie van de staat daarop) tijdelijk nodig kunnen zijn om de vrede, en concreter, de burgerbevolking te beschermen tegen een agressor die de internationale rechtsregels met de voeten treedt. Voor hen is het evenmin een taboe om te investeren in defensiemiddelen die de staat en de internationale gemeenschap helpen om burgers te beschermen. Wat beide standpunten delen, is de ambitie om het bloedvergieten en het lijden van onschuldige burgers in Oekraïne zo snel mogelijk te stoppen en in de toekomst te voorkomen.
Ook het Vlaams Vredesinstituut wil in elk antwoord op het conflict in Oekraïne de bescherming van de burger centraal stellen. Op korte termijn betekent dit, in de geest van het VN-Handvest en de internationale rechtsregels, respect voor het recht op zelfverdediging van Oekraïne en een constructieve en actieve houding tegenover hun vragen om militaire en humanitaire bijstand.
In dit verband is de eensgezindheid en actiebereidheid die bijvoorbeeld het Vlaams Parlement tijdens het actualiteitsdebat op 9 maart 2022 toonde hoopgevend. Ze kunnen kracht geven om – ook wanneer de aandacht voor Oekraïne verslapt – grote inspanningen te blijven leveren. Dit nieuwe elan kan ook perspectieven openen op andere conflicten, even verwoestend maar verder weg van onze regio en van de camera’s. Vlaanderen beschikt met onderwijs, cultuur, wonen en economie in elk geval over bevoegdheden die een daadkrachtig beleid mogelijk maken.
Die daadkracht kan en moet ons ook helpen om nu al werk te maken van de-escalatie, diplomatieke oplossingen en een langetermijnvisie. Dat kan bijvoorbeeld door alert te zijn voor de gevaren die de – vaak ongecontroleerde – instroom van wapens op termijn zal meebrengen, niet alleen voor de bevolking in Oekraïne maar ook – via illegale circuits – voor ons. Uit de Balkanoorlogen van jaren ‘90 werden op dit vlak waardevolle lessen getrokken. Het zou onvergeeflijk zijn om deze lessen de komende maanden en jaren niet mee te nemen in het beleid.
Tegelijkertijd moet onze langetermijnvisie de militaire logica en de Oekraïense regio overstijgen. Wie de hartverscheurende beelden van verwoesting en verdriet uit Oekraïne zag, kan niet anders dan overtuigd raken van het belang van een echt vredesplan. Dat moet op korte termijn het geweld stoppen en oplossingen bieden voor de dringende humanitaire noden maar op lange termijn voor duurzame vrede in de regio zorgen.
Elk dergelijk vredesplan zal onvermijdelijk botsen met geopolitieke realiteiten en ondemocratische regimes. Dat mag ons niet ontmoedigen. Daarbij kan de volgehouden strijd tegen radicalisering in eigen samenleving ons inspireren. Ook die dreiging leek (en lijkt ook vandaag soms nog) onze reikwijdte ver te overstijgen. Toch belette ons dat niet om samen te werken, coherente plannen te maken, middelen toe te wijzen, te handelen, te evalueren en opnieuw te proberen. Een langetermijnvisie en de combinatie van een brede preventieve aanpak en gericht repressief optreden stonden daarbij centraal. Laat ons diezelfde combinatie, en vooral diezelfde verbetenheid, nu inzetten voor vrede, in Europa en de wereld. Iets anders zou schuldig verzuim zijn.