Wie de moed heeft om zich in te leven in de situatie en de gevoelens van angst en wanhoop van de onschuldige slachtoffers van de Hamas-aanval en van de vergeldingsaanvallen door het Israëlisch leger, kan niet anders dan akkoord gaan; veiligheid in de betekenis van bescherming tegen willekeurig en bruut geweld, moet een prioriteit zijn voor elke overheid.
Veiligheidsdenken mag echter geen oogklepdenken zijn. Wie veiligheid te eng interpreteert, dreigt belangrijke blinde vlekken te ontwikkelen. Het zijn die blinde vlekken, bijvoorbeeld op het vlak van gezondheidszorg, gelijkwaardigheid, gerechtigheid, mensenrechten en het internationaal en humanitair recht, die vandaag in Gaza voor een bijkomende, humanitaire ramp zorgen, in een gebied waar de levensomstandigheden al onmenselijk waren.
Het is bemoedigend om vast te stellen dat zowel de Vlaamse politieke partijen – met bijvoorbeeld een breed gedragen parlementaire resolutie in het Vlaams Parlement –als het Vlaamse middenveld – via persberichten en opinies – de voorbije weken wél het belang van internationaal recht en mensenrechten hebben durven onderstrepen.
Als we nu – onder druk van een publieke opinie die de meest verschrikkelijke beelden, echt en vals, te verwerken kreeg – het internationaal recht en de mensenrechten loslaten, ontnemen we onszelf immers de krachtigste wapens tegen toekomstige internationale crises. Het wordt dan onmogelijk om geloofwaardig te protesteren wanneer notoire mensenrechtenschenders, zoals bijvoorbeeld Rusland of Syrië, water en voedsel als wapens inzetten, burgerdoelwitten bestoken of chemische wapens gebruiken. Laat ons dus het pleidooi voor mensenrechten en humanitair recht zonder aarzelen aanhouden
“Hulpeloze mensen worden onderworpen aan vreselijke bombardementen. Families kunnen nergens naartoe vluchten of zich verstoppen, want de hel wordt op hen losgelaten. We hebben nú een staakt-het-vuren nodig”, zei AZG-voorzitter Christos Christou recent. Zijn oproep lijkt in dovemansoren te vallen.
Het is nochtans duidelijk dat er nu, maar ook nadat de overweldigende media-aandacht afgenomen zal zijn, nood is aan volgehouden, politieke druk die inzet op geweldpreventie en vrede. Voor structurele oplossingen kijken onze politici nadrukkelijk naar de Europese Unie. Daar liggen inderdaad belangrijke hefbomen voor vrede. Maar in dit door oorlog geteisterde tijdvak moeten we ook zelf het heft in handen durven nemen. Vluchtelingen hebben noodhulp nodig en basisinfrastructuur zal snel heropgebouwd moeten worden. Er zal – ook tijdens het Belgisch voorzitterschap van de EU vanaf januari – een bijkomend humanitair en diplomatiek offensief nodig zijn om het vredesproces zo snel mogelijk weer op gang te trekken. Onze politici en diplomaten kunnen en moeten daar vandaag al werk van maken.
Die inspanningen zouden een snel en waardig antwoord zijn op de steunbetogingen van de voorbije weken. Het is immers geen vanzelfsprekendheid dat wat elders gebeurt, niet ook bij ons uitloopt op geweld. Dat werd opnieuw pijnlijk duidelijk toen twee onschuldige Zweedse voetbalsupporters in het centrum van Brussel met een oorlogswapen werden vermoord.
In een dergelijke, ontvlambare omgeving inzetten op dialoog, met belangengroepen maar ook bijvoorbeeld in de klas, kan ook een manier zijn om druk van de ketel helpen halen. De Syrië-crisis zorgde ervoor dat, nationaal en internationaal, heel wat expertise beschikbaar is. Die kan er mee toe bijdragen dat jongeren en toekomstige generaties – in de conflictgebieden maar zeker ook hier – een andere richting kiezen dan het huidige pad van escalatie, oorlog en geweld. Wie af en toe een Vlaamse klas in het secundair onderwijs bezoekt, weet dat de kwestie Israël – Palestina nu al geregeld voor hoogoplopende discussies zorgt. Ruimte en ondersteuning voor leerkrachten die daar, nu en in de toekomst, positief mee om trachten te gaan, is essentieel.
Met samenwerking, budget en beleid voor vrede kunnen we van hieruit wel degelijk een verschil maken. Het vergt wel moedige keuzes. In weerwil van enorme militaire investeringen, zowel in Europa als wereldwijd, is de wereld er de laatste jaren niet veiliger op geworden. De ontspoorde situatie in en rond Gaza levert opnieuw het bewijs: een veiligheidsbeleid met oogkleppen, zonder een daadwerkelijk en volgehouden vredesbeleid, is gedoemd om te kapseizen. Wie beleidsverantwoordelijkheid draagt (of er tijdens het EU-voorzitterschap of na de verkiezingen wil dragen) kan eigenlijk niet anders dan van het uitwerken van een ambitieus vredesbeleid een prioriteit maken.
Business as usual zodra de wereld weer de andere kant opkijkt? Dat kunnen we ons niet permitteren.
Nils Duquet, directeur Vlaams Vredesinstituut