Dit opiniestuk van de hand van directeur Nils Duquet is een verkorte versie van de toespraak van directeur Nils Duquet, ter afsluiting van de Elfnovemberlezing 2024 met dr. Olivia U. Rutazibwa. Het verscheen ook op 11 november 2024 op de website van de krant De Morgen.
De Menenpoort. Het In Flanders Fields Museum. De Ijzertoren. Tyne Cot Cemetry en de vele andere, recent als werelderfgoed erkende herdenkingsplaatsen; het zijn niet gewoon indrukwekkende getuigen van een vervlogen geschiedenis. Bovenal zijn het ijkpunten voor Vlaanderen én voor de wereld. Wie de Westhoek al eens bezoekt of er grote of kleine, door enthousiaste vrijwilligers gedragen, evenementen meemaakt, beseft dat ze zuurstof en perspectief geven aan een diepgewortelde, authentieke vredescultuur. “Nooit meer oorlog” klinkt in de Westhoek allerminst naïef. In tegendeel: in een streek die door de oorlog met de grond gelijk gemaakt werd, is het de keuze van het gezond verstand.
Vandaag is het Gaza dat met nietsontziend geweld met de grond gelijk gemaakt wordt. Ook nu is de keuze van het gezond verstand duidelijk en al door velen tot in den treure herhaald: de wapens moeten onmiddellijk zwijgen en er is een absoluut respect nodig voor het internationaal, humanitair recht.
Dat de huidige Israëlische Regering zich daar weinig van aantrekt, toonde ze recent opnieuw; na de vele burgerslachtoffers en de talrijke, gerapporteerde schendingen van de mensenrechten en het internationaal recht die eerder al aan het licht kwamen, besliste ze eenzijdig om hulpverlening door UNRWA te verbieden
UNRWA is een VN-agentschap dat in 1949 werd opgericht en integraal deel uitmaakt van de architectuur die de wereld na de Tweede Wereldoorlog optuigde om humanitaire rampen te vermijden. Het agentschap biedt hulp en bescherming aan geregistreerde Palestijnse vluchtelingen in het hele Midden-Oosten. In de Palestijnse gebieden bestaat geen alternatief voor UNRWA. Toch zet de Israëlische regering, ondanks hevig internationaal protest, door met een verbod op UNRWA. Levensnoodzakelijke hulp aan miljoenen Palestijnen wordt zo onmogelijk gemaakt en ook het beheer van honderden scholen staat erdoor op losse schroeven. Daarmee gaat de Israëlische regering dwars in tegen het internationaal, humanitair recht. De nieuwe Vlaamse Regering, die in haar Regeerakkoord het engagement aanging om UNRWA te blijven ondersteunen én om een waardegedreven buitenlands beleid te voeren, kan deze desastreuze stap niet zonder gevolg laten.
In de periode rond 11 november, wanneer we naar buiten treden als vredesregio en nationale en internationale gezagsdragers samen brengen onder de Menenpoort in Ieper, moet de Vlaamse Regering de Israëlische regering aanspreken op haar onaanvaardbare acties. Ze moet ook opnieuw oproepen tot een wapenstilstand in de Palestijnse gebieden.
Daartoe riep, eind 2023, ook al het Vlaams Parlement in een resolutie op. Die resolutie eiste toen, terecht, ook aandacht voor de vermoorde en ontvoerde Israëlische slachtoffers van de barbaarse aanval van Hamas. Intussen zijn we tienduizenden Palestijnse doden verder. Van “terughoudendheid”, nog een element in de resolutie, is al lang geen sprake meer. Gewoon onzichtbaar mee schuifelen in een futloos koor van verontwaardigde gezagsdragers is dan ook geen optie meer. Er is nood aan daadkracht en Vlaanderen kan die ook zélf tonen, zonder te hoeven wachten op een nieuwe Belgische Regering. Vlaanderen heeft voldoende bevoegdheden die Europees krachtige hefbomen kunnen zijn.
Onderwijs en onderzoek bijvoorbeeld. De Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en individuele universiteiten vroegen de Europese Commissie al herhaaldelijk hoe onze onderwijsinstellingen – op z’n minst tijdelijk – de banden kunnen doorknippen met Israëlische universiteiten en organisaties die front vormen met de Israëlische regering. Die vragen moet de Vlaamse Regering kracht bijzetten. Want behulpzame antwoorden krijgen onze universiteiten van de Commissie voorlopig niet.
De Europese consensus is dan ook ver te zoeken. Zelfs nu de Israëlische machthebbers, door het verbieden van UNRWA, onderwijs aan de Palestijnse jeugd bijzonder moeilijk maken, blijven velen, hier en in het buitenland, het bestaande Europese associatieverdrag met Israël verdedigen. Daardoor blijft Israël wél verzekerd van toegang tot ónze onderwijsinstellingen.
Dat soort dubbele standaarden valt ook ongebonden landen op. Het zorgt bij hen voor het beeld van een hypocriet Europa dat zélf het geloof in internationale spelregels kwijt lijkt. Dat verklaart deels waarom ze niet nadrukkelijker de kant van Oekraïne en haar bondgenoten kiezen, ook al was het internationaal recht onze belangrijkste beweegreden om partij te kiezen in deze oorlog . Nochtans zullen we, zeker na de recente presidentsverkiezingen in de VS, die oorlog enkel kunnen doen kantelen als Europa ook andere, niet-Westerse landen kan overtuigen om meer druk te zetten op Rusland. Desondanks blijven heel wat Europese landen koppig de ogen sluiten voor de schendingen van het internationaal (humanitair) recht waaraan de Israëlische regering zich schuldig maakt. Zo ondermijnen ze het model van multilaterale samenwerking en internationaal recht dat Europa zolang vrede bracht. Ook daarover moet Vlaanderen moeilijke gesprekken durven aangaan.
Dat vergt moed. Rechtlijnigheid ook. Wat geldt voor Rusland, geldt ook voor Israël. Laat ons daarom deze periode van “her-denken” aangrijpen om onze standpunten te “her-ijken.” Op basis van het internationaal recht maar ook op basis van de lessen van de Menenpoort en een onwrikbaar voornemen dat Vlaanderen en Europa tachtig jaar lang onderstut heeft: “Nooit meer oorlog.”