Controverse en polarisatie in het onderwijs.
Op 23 en 24 mei 2019 vond in het Vlaams Vredesinstituut een kleinschalige internationale workshop plaats over controverse en polarisatie in het onderwijs. Hoe kunnen leerkrachten en scholen omgaan met conflicten en spanningen? Hoe lesgeven over controversiële onderwerpen? Vertegenwoordigers van de Evens Foundation, Euroclio, de Universiteit van Gotenburg, de Claude Bernard Universiteit in Lyon, een ‘Peacebuilding’ school in Vukovar en de Escola de Cultura de Pau van de Universiteit van Barcelona wisselden inzichten en praktijkvoorbeelden uit.
Bedoeling was het werk van het Vredesinstituut in de Vlaamse context te verrijken op basis van goede voorbeelden in andere Europese landen. De gedachtewisseling bevestigde het belang om in de klas aan de slag te gaan rond controversiële vraagstukken en bood tal van inspirerende strategieën en werkvormen om dat op een constructieve manier te doen. Onderzoeker Maarten Van Alstein organiseerde de workshop en deelt enkele inzichten.
Welke gedeelde inzichten zijn verrijkend voor de Vlaamse context?
In algemene termen werd het belang van werken rond conflicten in de klas onderstreept. Alle deelnemers deelden het inzicht dat lesgeven over controversiële thema’s mogelijkheden biedt om de burgerschapszin van leerlingen te versterken. Daarnaast bleek hoe belangrijk het is om de context en de concrete klassituatie goed in te schatten. Goede strategieën en werkvormen zijn afhankelijk van het land waarin gewerkt wordt. Er bestaat immers niet één model dat zaligmakend is in alle omstandigheden. De deelnemers aan de workshop beaamden dat het belangrijk is om eerst de situatie te doorgronden en dan gepaste werkvormen te kiezen. Wat als de dialoog niet goed werkt, welke methodes gebruik je dan? Hoe ga je aan de slag als de situatie bij aanvang gespannen is?
Hoe kunnen we leerkrachten en scholen stimuleren om rond controversiële vraagstukken te werken?
Omgaan met conflicten en lesgeven over controversiële onderwerpen is niet makkelijk. Om leerkrachten en scholen te versterken in hun vaardigheden om dit te doen, is het veelbelovend om met de leerkrachten zelf aan de slag te gaan. Zo is het een goed idee om aan peer learning te doen en een beroep te doen op de praktijkwijsheid en expertise van leerkrachten en scholen. Door bottom-up te werken kan hun kennis worden geïntegreerd in de werkvormen en kan die kennis in andere scholen worden verspreid. Dat gedeelde werk, in het kader van een whole school approach, is doorslaggevend voor succes. Als scholen op een bewuste manier willen werken rond gevoelige thema’s en op een constructieve manier met conflicten willen omgaan, is het essentieel dat ze hun pedagogisch project schoolbreed goed doordenken en dit werk als een team opnemen, ook in samenspraak met de ouders.
Welke inzichten zijn nuttig om mee te nemen naar andere landen?
Alle deelnemers vonden het erg waardevol dat wij een onderscheid maken tussen drie scenario’s: namelijk spanningen in de klas door confronterende uitspraken en discussies, werken rond controversiële onderwerpen in het leerplan en didactisch aan de slag gaan rond controversiële thema’s. Tijdens de workshop gingen we uitgebreid in op deze drie scenario’s. Daarbij dachten we ook na over hoe leerkrachten aan de slag kunnen gaan in contexten die erg gespannen zijn. Soms is het bijvoorbeeld beter eerst gezamenlijke activiteiten te organiseren voor je rond heel gevoelige onderwerpen begint te werken. Alle deelnemers beklemtoonden wel het belang van werken rond controversiële vraagstukken. In wetenschapsonderwijs kan werken rond controversiële socio-wetenschappelijke onderwerpen niet alleen het kritisch wetenschappelijk denken van leerlingen versterken, maar ook hun burgerschapsvaardigheden. Een belangrijke conclusie van de workshop was dat schadelijke vormen van polarisatie in de klas best doortastend ontmijnd worden. Tegelijkertijd moet de ruimte voor meningsverschil zo groot mogelijk gehouden worden. Actief werken in de klas rond dialoog en conflicthantering is hierbij bijzonder waardevol.