Zopas publiceerde de Waalse overheid haar jaarverslag over de Waalse buitenlandse wapenhandel in 2011. Nu ongeveer alle cijfers van de Belgische gewesten bekend zijn, schetst het Vlaams Vredesinstituut een globaal beeld van de wapenexport van ons land in het voorbije jaar. De Belgische vergunde wapenexport bedroeg 879,7 miljoen euro in 2011. Opmerkelijk is dat de voorbije jaren de regio van bestemming verschoven is: het Midden-Oosten staat in 2011 voor het eerst op 1, gevolgd door Europa en Noord-Amerika. Vooral Saudi-Arabië kocht massaal Belgische wapens aan: het land is goed voor bijna een derde van de Belgische wapenexport.
Belgische gewesten leverden in 2011 voor 879,7 miljoen euro wapenexportvergunningen af
Sinds 2003 is de bevoegdheid voor buitenlandse wapenhandel in België geregionaliseerd. Het zijn het Vlaams, Waals en Brussels Hoofdstedelijk gewest die vergunningen voor in- en uitvoer van militair materieel afleveren. Nu ook het Waals gewest heeft gerapporteerd over zijn vergunningsbeleid in 2011, krijgen we zicht op de totale Belgische wapenexport in het voorbije jaar: de gewesten verleenden samen voor 879,7 miljoen euro wapenexportvergunningen. Drie kwart daarvan is voor rekening van Wallonië (644,1 miljoen euro). Vlaanderen staat in voor de rest (200,9 miljoen euro), aangevuld met nog een klein deel Brusselse export en export door het Belgische leger.
Het Midden-Oosten is de belangrijkste afzetmarkt voor Belgische wapens
Uit de vergunningscijfers van 2011 blijkt dat het Midden-Oosten de belangrijkste afzetmarkt is geworden voor Belgisch militair materieel (36%), gevolgd door Europa (32%) en Noord-Amerika (17%). Vooral voor export naar Saoedi-Arabië werden massaal vergunningen uitgereikt: het land staat in voor maar liefst 29% van de totale Belgische wapenexport (253,4 miljoen euro). Het gaat daarbij vooral om vuurwapens, munitie en militaire voertuigen.
Wallonië: militaire vuurwapens, met gevaar voor ongewenste verspreiding
De Waalse defensie-industrie richt zich vooral op ’traditionele’ vuurwapens en explosieven, met FN Herstal als vaandeldrager. Die afgewerkte producten worden wereldwijd uitgevoerd, en vinden ook hun weg naar conflicthaarden. De eindgebruikers van Waalse wapens zijn meestal gekend op het moment van de uitvoer, maar al meermaals is gebleken dat garanties en controle om wederuitvoer en afwending te voorkomen, niet volstaan. Op die manier duiken Belgische wapens op bij de al-Qudsbrigades in Gaza, bij Congolese rebellen, of bij milities in Mali.
Vlaanderen: hoogtechnologische componenten met ongekend eindgebruik
De defensie-industrie in het Vlaams en Waals Gewest is fundamenteel verschillend. Vlaanderen specialiseert zich in hoogtechnologische componenten voor grotere wapensystemen. De eerste bestemmelingen van deze componenten zijn vaak de defensiereuzen in de EU en de VS. Het uiteindelijk eindgebruik van het materiaal is in twee derde van de gevallen onbekend bij het afleveren van Vlaamse vergunningen. “Nochtans is eindgebruik de kern van controle op wapenhandel: waar komt het militair materieel uiteindelijk terecht en waarvoor wordt het gebruikt“, zegt Tomas Baum, directeur van het Vlaams Vredesinstituut. “Voor een adequate inschatting van het werkelijk eindgebruik van Vlaams militair materieel zijn bijkomende inspanningen nodig.”
Saoedi-Arabië als belangrijkste klant roept vragen op
Het feit dat Saoedi-Arabië vandaag zo’n belangrijke afnemer is van Belgische wapens roept vragen op. “Er zijn niet alleen de oplopende regionale spanningen en de precaire mensenrechtensituatie in het land. Van Saoedi-Arabië is ook geweten dat ze wapenleveringen inzetten voor hun strategische belangen,” zegt Tomas Baum. “Vandaag is er bijvoorbeeld een Europees embargo van kracht tegen Syrië. Saoedi-Arabië maakt er geen geheim van dat het groepen in Syrië bewapent, en toch wordt veel wapenexport naar het land vergund. In het licht van consistente Europese regels inzake wapenexport, stelt zich hier een duidelijk probleem.” Dergelijke concrete gevallen zetten de gespannen verhouding tussen economische belangen, en inspanningen voor vrede en veiligheid op scherp. Dat is niet alleen van belang voor de gewesten, maar ook voor het Belgische buitenlands beleid.