Het Vlaams Vredesinstituut is een onafhankelijk
instituut voor vredesonderzoek bij het Vlaams Parlement.

Vraag en antwoord: Omgaan met controverse en polarisatie in de klas

21/01/2019

Onze samenleving staat onder spanning. Discussies over politiek en samenleving raken snel verhit en dat laat zich ook voelen in de klas en op school. Leraren en directies worden voor fikse uitdagingen geplaatst. Hoe moet je bijvoorbeeld reageren op heftige of haatdragende uitspraken? Of hoe geef je les over gevoelige thema’s in het leerplan? In zijn boek ‘Omgaan met controverse en polarisatie in de klas’ biedt onderzoeker Maarten Van Alstein pedagogische begeleiders, leraren, directies, lerarenopleiders en educatief medewerkers richtingwijzers over het aangaan van moeilijke gesprekken.

Hoe is het boek ontstaan en voor wie is het vooral bestemd?


Het Vlaams Vredesinstituut voert al een aantal jaar onderzoek naar vredesopvoeding. Die term kan je natuurlijk erg breed interpreteren. Het is in de nasleep van dat onderzoek dat we besloten om meer aandacht te besteden aan conflicten die er ontstaan in klassen en scholen. Ook vanuit een ander onderzoek, dat van herinneringseducatie, blijkt dat leerkrachten toch al even worstelen met deze thema’s en op zoek zijn naar oplossingen. Ze vragen zich af hoe ze hier het best mee omgaan en of er specifiek onderzoek naar gevoerd wordt.

Op welke manier ontvingen jullie die specifieke signalen?

Wij zitten als parlementaire instelling natuurlijk in heel wat netwerken, gaan hier en daar ten velde en hebben heel wat contacten met o.a. Kazerne Dossin (red. Memoriaal, museum en documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten), het bijzonder comité voor herinneringseducatie, de onderwijskoepels en de pedagogische begeleiders. Ook op studiedagen, zoals de lerarendag in het Vlaams Parlement, komt soms heel wat ter sprake. Op die manier voel je meteen wat er leeft onder leerkrachten. Wij zijn een wetenschappelijke instelling: onze eerste reflex is het voeren van onderzoek eerder dan het ontwikkelen van specifieke didactische lespakketten. Maar onze ambitie is wel altijd ons werk zo nauw mogelijk te laten aansluiten bij de wensen en noden van het onderwijsveld en het zo nuttig mogelijk te maken voor de praktijk.

Wat bedoel je precies met de termen controverse en polarisatie?

Als je in Van Dale zou kijken, vind je twee betekenissen terug van het woord controverse. De ene betekenis verwijst naar een heftig meningsverschil tussen verschillende mensen of groepen over een gevoelig thema. Tegelijkertijd verwijst de term volgens het woordenboek ook naar dat gevoelige onderwerp zelf: thema’s die dus erg gevoelig zijn en discussies uitlokken. Bovendien houdt controverse ook steeds verband met een thema dat in de maatschappij tot discussie leidt. Polarisatie is een term die je tegenwoordig heel vaak hoort. Daar heb je ook verschillende invalshoeken. Je zou het kunnen zien als groepen die tegenover elkaar komen te staan en steeds extremere posities innemen en elkaar op een bepaald moment verwerpen. Het wij-zijgevoel evolueert naar een soort vijandigheid en er is geen ruimte meer voor een open gesprek.

Dat zijn duidelijke theoretische definities. Kan je ze ook toepassen op concrete onderwijssituaties?

Ja zeker. Controverse kan ik illustreren aan de hand van twee voorbeelden. Een leerling die plots iets confronterend zegt over een maatschappelijk thema dat tot ruzie leidt in de klas. Denk maar aan een uitspraak naar aanleiding van een aanslag of een maatschappelijke gebeurtenis, of een statement over een andere bevolkingsgroep. De klas kan daardoor in rep en roer komen te staan. Anderzijds kan het ook gebeuren dat je als leerkracht les geeft over een onderwerp, dat plots onverwacht op weerstand of discussie stuit. Ook dan krijg je te maken met controverse. In het geval van polarisatie kan het zijn dat je klas naar een extremere positie neigt. Het zou zelfs kunnen dat er een conflict ontstaat tussen verschillende groepen op school die de strijd met elkaar aangaan. Zoiets kan zelfs verder leven buiten de schoolmuren. Polarisatie kan erg klein zijn en ontstaan door een specifieke uitspraak, maar kan langs de andere kant ook grotere proporties aannemen waarbij groepen het tegen elkaar opnemen.

Deze Q&A is een fragment uit een interview dat verschijnt in het tijdschrift #Schoolpraat van Pelckmans. Dit nummer verschijnt begin februari in alle Vlaamse scholen.

Omgaan met controverse en polarisatie in de klas.
€19,99
180 blz.
ISBN 978-94-6337-154-4
Bestel via pelckmanspro.be